Χάρντεν, Μαξ

(Harden, 1861 – 1927). Ψευδώνυμο του Γερμανοεβραίου δημοσιογράφου Ισίδωρου Βιτκόβσκι. Σε ηλικία 27 ετών έγινε γνωστός ως φιλολογικός κριτικός στην Εφημερίδα της Φρανκφούρτης. Αργότερα συνεργάστηκε στην Εφημερίδα του λαού του Βερολίνου, έκδοση μεγάλης κυκλοφορίας. Ασχολήθηκε αρχικά μόνο με τη λογοτεχνία, αλλά οι προσωπικοί του δεσμοί με τον Βίσμαρκ, ο οποίος διέκρινε στον νεαρό δημοσιογράφο εξαιρετικά πρώιμη ευθυκρισία και μεγάλο θάρρος, τον ώθησαν στην πολιτική. Με το ψευδώνυμο Αποστάτης δημοσίευσε τότε σπουδαιότατα πολιτικά άρθρα και το 1892 ίδρυσε το εβδομαδιαίο περιοδικό Die Zukunft, το οποίο επί 31 χρόνια υπήρξε θαρραλέο βήμα αυστηρής και αμείλικτης επίθεσης ενάντια στις στρατοκρατικές και κατακτητικές βλέψεις του Κάιζερ και της κοινωνικής διαφθοράς των αριστοκρατικών κύκλων. Στη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα (1903-08), ο X. στιγμάτισε δριμύτατα τις βουλγαρικές ωμότητες στη Μακεδονία. Όταν άρχισε ο A’ Παγκόσμιος πόλεμος, ο X. έγινε υμνητής του, αλλά βλέποντας να διαρκεί και να παρατείνεται η ανθρωποσφαγή, μεταβλήθηκε σε αυστηρό κριτή των πολεμικών επιχειρήσεων και σε θερμό κήρυκα των αγαθών της ειρήνης. Η μεταστροφή του αυτή και μάλιστα η προσπάθεια να αποδείξει ότι η Γερμανία ευθύνεται για τον πόλεμο, προκάλεσε την αντίδραση των συμπατριωτών του και μείωσε τη δημοτικότητά του. Το 1922 υπήρξε θύμα δολοφονικής απόπειρας από την οποία τελικά σώθηκε. Ο X. έγραψε αρκετά έργα, ιδιαίτερα συλλογές μελετών και άρθρων του με τους τίτλους Θέατρο και λογοτεχνία, Κεφαλές, Δίκες, Πόλεμος και ειρήνη, Από τις Βερσαλλίες στις Βερσαλλίες κ.ά.